Czym jest zarzut potrącenia i jakie ma znaczenie w sprawach frankowych? W artykule bliżej przyjrzymy się roli zarzutu potrącenia w procesach frankowych przeciwko bankom oraz wytłumaczymy jak sądy orzekają w kwestii stosowania tej instytucji i jak jej wykorzystanie może wpłynąć na koszty sądowe w sprawach frankowych.

Zarzut potrącenia w sprawach frankowych – co to jest?

Zarzut potrącenia może mieć zastosowanie w sytuacji, kiedy dwie strony są względem siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami. Jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze, wówczas jedna i druga strona może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony. Właśnie w takiej sytuacji znajdują się frankowicze prowadzący proces przeciwko bankowi o unieważnienie umowy kredytu frankowego.

Zarzut potrącenia pozwala wywiązać się ze zobowiązania przy jednoczesnej oszczędności czasu i środków finansowych. Zamiast bowiem przeprowadzać kolejne operacje, w których obie strony zwracają sobie wzajemnie należności, efektywniej jest umorzyć świadczenie wyższe do wartości świadczenia niższego.

Czy zarzut potrącenia w sprawach frankowych ma zastosowanie?

Tak, zarzut potrącenia stosuje się w postępowaniach sądowych o unieważnienie umów kredytów frankowych. Zastosowanie tej instytucji oznacza w praktyce, że roszczenia kredytobiorcy i banku wzajemnie się znoszą do wysokości, jaką wskazuje niższa wierzytelność.

Posłużmy się zatem przykładem, który wyjaśni, w jaki sposób działa zarzut potrącenia w sprawach frankowych.

Załóżmy, że roszczenia kredytobiorcy dotyczą kwoty, jaką wpłacił on na rzecz banku w ramach spłacania kredytu CHF. Przyjmijmy, że jest to 350 tysięcy PLN. Jednocześnie bank zgłosił roszczenie o zwrot wartości kapitału, jaka została przekazana kredytobiorcy w ramach realizacji umowy kredytu. Przyjmijmy, że kwota ta wynosi 150 tysięcy PLN. Jeśli w tej sytuacji którakolwiek ze stron sporu dokona potrącenia swojej wierzytelności, bankowi pozostanie do zapłaty na rzecz kredytobiorcy 200 tysięcy PLN.

Kiedy warto zastosować zarzut potrącenia w sprawach frankowych?

Zarzut potrącenia najczęściej jest wykorzystywany w odpowiedzi na działania banku, który żąda zwrotu kapitału po uznaniu umowy kredytowej za nieważną. W takich sytuacjach frankowicz składa oświadczenie o potrąceniu w sprawie frankowej, by przeciwdziałać ryzyku naliczania przez bank odsetek ustawowych za opóźnienie. Oświadczenie takie może zneutralizować roszczenie banku i istotnie ograniczyć jego skutki finansowe.

Zobacz też: Kredyt indeksowany

Ewentualny zarzut potrącenia w sprawach frankowych często bywa podnoszony przez banki już na etapie odpowiedzi na pozew. Celem takiego działania jest z jednej strony – ciągłe kwestionowanie nieważności umowy kredytu, z drugiej zaś – na wypadek uznania przez sąd, że umowa jest nieważna – zmniejszenie zobowiązania wobec kredytobiorcy poprzez wzajemne umorzenie wierzytelności.

Zarzut potrącenia w sprawach frankowych – orzeczenia sądów

W praktyce sądowej brak jest jednolitego stanowiska co do skutków złożenia oświadczenia o potrąceniu oraz zgłoszenia zarzutu potrącenia w sprawie frankowej w odniesieniu do ich wpływu na roszczenia odsetkowe kredytobiorcy. O ile należy zgodzić się co do tego, że wsteczny skutek potrącenia powoduje brak możliwości naliczania odsetek za opóźnienie w płatności za czas, w którym obydwie wierzytelności (kredytobiorcy i banku) były już wymagalne, o tyle część sądów – błędnie przyjmuje, że wsteczny skutek potrącenia zachodzi od chwili, w której wymagalna stała się wierzytelność aktywnie potrącana. Taka interpretacja pozostaje sprzeczna z przepisami kodeksu cywilnego, orzecznictwem Sądu Najwyższego (II CSKP 704/23 z 28 lutego 2025 r.) oraz orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (C-28/22 z 14.12.2023 r.).

Zobacz też: Ugoda frankowa a podatek dochodowy – kto i kiedy zapłaci podatek w 2025 r.?

Co więcej, zdarzają się także rozbieżności orzecznicze w zakresie oceny oświadczeń o potrąceniu, które przybierają formę warunkową – tj. składane są na wypadek uznania przez Sąd, że umowa kredytu jest nieważna. Oświadczenia takie nie powinny wywierać skutków prawnych – a zatem w takich przypadkach sądy powinny uznawać, że nie doszło do redukcji należności głównej ani należności z tytułu odsetek. W konsekwencji – jeśli takiego “ewentualnego” potrącenia dokonał bank – kredytobiorca powinien otrzymać odsetki za cały żądany okres, najczęściej od dnia doręczenia bankowi wezwania przedsądowego.Niestety, praktyka orzecznicza i w tym zakresie nie jest jednolita.

Zarzut zatrzymania a potrącenie – różnice

Zarzut potrącenia i zarzut zatrzymania bywają stosowane w tych samych sprawach frankowych, jednak ich funkcje prawne oraz skutki są zupełnie odmienne. Oba mechanizmy mają służyć zabezpieczeniu lub rozliczeniu wzajemnych roszczeń, ale różnią się zakresem, formą i momentem wywoływania skutków prawnych.

W teorii zarzut zatrzymania pozwala jednej ze stron (powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia do czasu, aż druga strona zaofiaruje zwrot otrzymanej kwoty lub odpowiednie zabezpieczenie. Zarzut zatrzymania ma zatem charakter zabezpieczający i nie prowadzi do umorzenia zobowiązań, a jedynie opóźnia ich wykonanie. W przypadku kredytów frankowych banki często próbują wykorzystać zarzut zatrzymania, żeby odwlec w czasie zapłatę na rzecz kredytobiorcy, powołując się na konieczność wcześniejszego zwrotu kapitału.

Zobacz też: Polisolokaty

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł jednak, że jeśli umowa kredytu została uznana za nieważną, bank nie może uzależniać wykonania wyroku od wcześniejszego świadczenia po stronie kredytobiorcy. W praktyce oznacza to sądy nie powinny uznawać zgłaszanych przez banki zarzutów zatrzymania za skuteczne.

Z kolei oświadczenie o potrąceniu i zarzut potrącenia służą nie tyle zabezpieczeniu przyszłego rozliczenia, co samemu rozliczeniu. Po ich skutecznym złożeniu dochodzi do wzajemnego umorzenia wierzytelności stron do wysokości wierzytelności niższej. Kredytobiorca może w ten sposób zniwelować żądanie banku w zakresie zwrotu kapitału o kwotę nienależnie zapłaconych rat. Oświadczenie o potrąceniu wywołuje skutek materialnoprawny, tzn. prowadzi do wygaśnięcia zobowiązań w zakresie objętym oświadczeniem. W przeciwieństwie do zarzutu zatrzymania, procesowy zarzut potrącenia nie opóźnia rozliczeń, lecz finalizuje je w ramach procesu sądowego.

Potrącenie a koszty procesu – co warto wiedzieć?

Zarzut potrącenia w sprawie frankowej może mieć bezpośredni wpływ na rozliczenie kosztów procesu. W sytuacji, gdy sąd uwzględnił procesowy zarzut potrącenia, jednocześnie uzna, że roszczenia strony powodowej uległy częściowemu umorzeniu. To z kolei doprowadzi do sytuacji, w której ocena, która ze stron ponosi odpowiedzialność za wynik procesu, a więc i za jego koszty, może nie być jednoznaczna.

Warto zatem rozważyć, czy i kiedy opłaca się składać oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności. Nieoceniona w tym kontekście okaże się pomoc doświadczonej kancelarii frankowej.