Call us now:
Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 5/24 z 19 września 2024 roku przesądza, że sprawy o ustalenie nieistnienia czy nieważności umów kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego (oraz innych walut) mogą toczyć się przed sądami powszechnymi z udziałem syndyka masy upadłości niezależnie od aktywności syndyka zmierzających do sporządzenia listy wierzytelności.
Na skutek ogłoszenia upadłości Getin Noble Bank S.A. kredytobiorcy kredytów walutowych utracili w praktyce możliwość odzyskania jakichkolwiek pieniędzy wpłaconych do banku w wykonaniu nieważnych umów kredytowych. Niestety jednak nie oznacza to wcale, że problem nieważności umów kredytowych takich osób nie dotyczy. Bo choć wielu klientów GNB podjęło decyzję o zaprzestaniu spłaty nieistniejących kredytów, to jednak ich nieruchomości nadal pozostają obciążone hipotekami, zaś syndyk masy upadłości Getin Noble Bank traktuje takie osoby jako dłużników banku.
Jak klienci Getinu obecnie mogą chronić swoje prawa?
Sposobów uwolnienia się od takiej sytuacji przynajmniej w teorii jest kilka, bowiem po ogłoszeniu upadłości Getin Noble Bank kredytobiorcy zachowali wszystkie uprzednio przysługujące im możliwości dochodzenia ochrony swoich praw.
Po pierwsze zatem, teoretycznie, nadal możliwe było wystąpienie przeciwko syndykowi z roszczeniami o zapłatę, choć takie postępowania z mocy przepisów prawa musiałyby zostać zawieszone do czasu sporządzenia przez syndyka listy wierzytelności w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości. W praktyce zatem rozpoczynanie takiego procesu po ogłoszeniu upadłości banku nie miało żadnego sensu.
Po drugie, kredytobiorcy zachowali możliwość zwrócenia się do sądu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w którym to postępowaniu sąd przesłankowo zobowiązany był rozważyć kwestię nieważności umowy kredytu. Wynikiem takiego postępowania mogło być zatem usunięcie hipoteki obciążającej nieruchomość kredytobiorcy, choć twierdzenie o nieważności umowy kredytu stanowiło jedynie przesłankę orzeczenia – a zatem nie korzystało z powagi rzeczy osądzonej (co może rodzić pewne konsekwencje w przypadku skierowania przez syndyka pozwu przeciwko kredytobiorcy).
Po trzecie wreszcie, możliwe i celowe było wystąpienie przeciwko syndykowi z roszczeniem o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z umowy kredytu powiązanego z walutą obcą. W efekcie przeprowadzenia takiego postępowania kredytobiorca może uzyskać wyrok ustalający nieważność umowy kredytu, co z jednej strony stanowi podstawę do wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej jego nieruchomości, z drugiej zaś – przesądza o tym, że dana osoba nie jest dłużnikiem banku z tytułu umowy kredytu. Takie orzeczenie wiąże również inne sądy w innych rozpoznawanych sprawach (np. z powództwa syndyka przeciwko kredytobiorcy).
Z czego wynikła potrzeba podjęcia uchwały przez SN?
Te ostatnie postępowania w praktyce napotykały niekiedy na przeszkody – część sędziów bowiem zawieszało je uznając, że postępowanie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego to postępowanie o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości w rozumieniu art. 145 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe. Taka interpretacja przepisów prowadziłaby do sytuacji, w której postępowanie mogłoby być kontynuowane -upraszczając – dopiero po sporządzeniu przez syndyka listy wierzytelności.
Choć już w dacie ogłoszenia upadłości Getin Noble Banku nie mieliśmy wątpliwości, że stanowisko takie jest błędne, a wielu sędziów kontynuowało postępowania przeciwko GNB z udziałem syndyka masy upadłości, to jednak pojawiały się również sytuacje zawieszania postępowań o ustalenie nieważności umów kredytowych.
Treść uchwały SN III CZP 5/24
W dniu 19.09.2024 r. sprawę ostatecznie wyjaśnił i przesądził Sąd Najwyższy, który na skutek przedstawienia przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 16.01.2024 r., sygn. akt. VI ACa 4129/23, zagadnienia prawnego, podjął w sprawie III CZP 5/24 uchwałę o następującej treści:
„Postępowanie sądowe z powództwa kredytobiorcy będącego konsumentem o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z umowy kredytu, prowadzone przeciwko bankowi, co do którego w toku postępowania ogłoszono upadłość, nie jest sprawą „o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości” w rozumieniu art. 145 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, a tym samym może być podjęte z chwilą ustalenia osoby pełniącej funkcję syndyka”.
Liczymy, że powyższa uchwała przyczyni się do sprawniejszego rozpoznawania spraw z udziałem syndyka masy upadłości Getin Noble Banku.
